کد مطلب:4541 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

جايگاه عدالت در حكومت اسلامي چگونه است؟

يكي از امتيازات بزرگ اسلام، اين است كه به موضوع عدالت شديداً تكيه كرده و براي آن بيش از هرچيز ديگر، اهميت قائل شده است تا آنجا كه عدل محكمترين پايه اسلام و سرفصل عناوين آن بهشمار ميرود، اسلام، مردم را با صداي بلند به مراعات و درخواست اجراء و تنفيذ آن بهطور مطلق فرا ميخواند، تا عدالت درباره همه بدون توجه به اختلافات نژادي، منطقهاي و مذهبي يكسان اجراء گردد.
توسعه و گسترش عدالت، در نظر اسلام، يك امر ضروري و اجتناب ناپذير است و عدول و اعراض از آن ناشي از پيروي از هوسهاي نفساني ميباشد. خداوند ميفرمايد: «فلا تتبعوا الهوي ان تعدلوا» نساء/135.
] از هوسهاي خويش (خواهشهاي نفس) پيروي نكنيد كه از دادگري تجاور خواهيد كرد[.
و همچنين هشدار ميدهد كه مبادا عداوت و دشمني، مانع از تطبيق قانون و اجراي عدالت باشد آنجا كه فرمود:
« ولا يجرمنكم شنان قوم علي ان لا تعدلوا، اعدلوا هو اقرب للتقوي».
]دشمني عدهاي شما را بر آن ندارد كه عدالت را اجراء نكنيد، عدالت كنيد آن به پرهيزگاري نزديكتر است[. مائده/8.
اسلام، عدالت را به لذيذترين و شيرينترين غذائي كه طبع انسان آن را دوست ميدارد، تشبيه كرده است امام صادق(ع) فرمود: « العدل احلي من العسل» (سفينه البحار/1/146): [عدالت از عسل شيرينتر است] زيرا عدالت مايه تحقق امنيت اجتماعي است و اگر آن نباشد در جامعه از امنيت اثري نخواهد بود.
اجراي عدالت و توسعه آن در جوامع بشري، از مهمترين وظايف پيامبران ميباشد آنجا كه ميفرمايد:
« امرت لإعدل بينكم» شورا/15.
]من مأموريت دارم، تا در ميان شما عدالت كنم[.
اينجا است كه قرآ ن مجيد عادل و غير عادل را مقايسه ميكند و سپس مساوي بودن آنها را بهخاطر اهميت عدالت، مورد انكار قرار ميدهد و ميفرمايد:
«... هل يستوي هو ومن يامر بالعدل»؟
]آيا او با آن كسي كه به عدالت فرمان ميدهد و به راه راست ميباشد، برابر است ؟[ . نحل/76.
خداوند، تمام مردم را به اجراي عدالت و تطبيق و پاسداري آن، امر ميكند و ميفرمايد:
« ان الله يامر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي القربي…».
]خداوند به دادگري و نيكوكاري و بخشش به خويشاوندان فرمان ميدهد[ نحل/90.
روشنترين ثمره عدالت، شكوفائي استعدادها و به كمال رسيدن آنهاست، زيرا وقتي فرد مستعدي دانست كه سعي و كوشش او ضايع نميشود و اگر نبوغ و استعداد خود را آشكار سازد، بدون ظلم و بيعدالتي، به حق خود ميرسد، او فوراً استعداد خود را به كار مياندازد و از هر گونه تلاش و كوشش مضايقه نميكند، ولي اگر در جامعه بي عدالتي حكم فرما باشد، ظلم و بيعدالتي جامعه را فرا بگيرد و ملاك تقدم، لياقت و كارداني نباشد و افراد با حيله و مكر و داشتن روابط با دست اندركاران، به مقام برسند، روابط بر ضوابط حكومت نمايد، در اين صورت نهتنها استعدادها و موهبتهاي الهي شكوفا نميشوند، بلكه باعث نابودي آنها نيز ميگردد.
اميرمؤمنان علي(ع) در فرمان معروف خود به مالك اشتر مينويسد:

] نبايد نيكوكار و بدكار نزد تو يكسان باشند و به طور مساوي از لطف تو برخوردار شوند، زيرا اگر چنين كني، نيكوكار در كار نيك، مأيوس و نوميد ميگردد، و بدكار، بيشتر به كردار زشت خويش ترغيب ميشود[. (نهج البلاغه/ نامهها/53).
در اهميت عدالت و نقش بزرگ آن، در سعادت جامعه، همين كافي است كه خداوند، برپائي عدالت را در جامعه، هدف نهائي براي ارسال پيامبران و انزال كتب قرار داده است آنجا كه ميفرمايد:
«لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط و انزلنا الحديد فيه بأس شديد».
]ما پيامبران خود را با معجزه هائي فرستاديم و با آنان كتاب و ميزان را فرود آورديم، تا مردم به دادگري برخيزند و آهن را فرود آورديم كه در آن نيروئي سخت و سودي براي مردم است [. حديد/25.

---

مباني حكومت اسلامي
آية الله جعفر سبحاني